Istorija crnogorskog naroda

Prvi podaci o etničkim zajednicama koje su živjele na ovom prostoru potiču iz 2000-1500 godine prije n.e. Krajem VI i početkom VII vijeka na teritoriju današnje Crne Gore počinju se doseljavati slovenska plemena, preci sadašnjih stanovnika. Prvu državu slovenska plemena su ovdje formirala u IX vijeku. Zvala se Duklja, prema nazivu prostora koji su naselili. Prvi vladar dukljanske države bio je knez Vladimir (990.-1016.). Njegov nasljednik bio je knez Vojislav, koji se smatra rodonačelnikom prve crnogorske dinastije Vojislavljević. Jedan od Vojislavovih sinova, Mihailo, koji je vladao Dukljom od 1050. do 1081. godine, uspio je da bude priznat za kralja.

Dinastija Vojislavljević vladala je Dukljom do kraja XII vijeka, kada je dukljansku državu pokorio srpski vladar Stefan Nemanja. Prostor Crne Gore bio je pod vlašću srpskih vladara do početka druge polovine XIV vijeka. Nakon toga ponovo se uspostavlja vlast domaće dinastije – Balšića (1360.-1421.). Oni su druga crnogorska dinastija. Poslije Balšića, Crnom Gorom upravljaju Crnojevići (1451.-1496.) – treća crnogorska dinastija. U njihovo vrijeme Crna Gora je sve više izložena napadima Osmanskog carstva, pod čiju je vlast pala 1496. godine. Bila je posljednja država na Balkanu koja je izgubila nezavisnost. Samo nekoliko decenija poslije toga započinje borba Crnogoraca za slobodu, koja je rezultirala uspjesima krajem XVII vijeka. Crna Gora je tada postala prva nezavisna balkanska država. Time započinje nova epoha u njenoj istoriji, koju su ispunile borbe za odbranu nezavisnosti i izgradnju državne vlasti. Na čelu države najprije su bili vjerski poglavari – mitropoliti, a kasnije svjetovni vladari, i jedni i drugi iz porodice Petrović-Njegoš.

Ona je dala sedam vladara. To je četvrta crnogorska dinastija (1697.-1918.). Crna Gora je kao slobodna zemlja, proglašena za knjaževinu 1852. godine. Njenu nezavisnosti priznavale su sve velike sile, osim Osmanskog carstva i Velike Britanije. Tek 1878. godine, na Berlinskom kongresu, njenu nezavisnost zvanično su priznale i one zemlje koje to ranije nijesu učinile. Trideset dvije godine nakon Berlinskog kongresa crnogorski knjaz Nikola I Petrović Njegoš proglasio je Crnu Goru kraljevinom, 1910. godine. Ona je učestvovala u Prvom svjetskom ratu na strani sila Antante, uz ogromne žrtve i razaranja. Nakon završetka rata, Kraljevina Crna Gora je uz saglasnost velikih sila pripojena Kraljevini Srbiji, a njena dinastija je detronizovana. Zatim je stvorena Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca (od 1929. Kraljevina Jugoslavija), čiji je dio postala i Crna Gora. U toj državi nije uvažena crnogorska posebnost, niti njeno istorijsko nasljeđe.

Nije više postojala ni kao geografski pojam, već je dobila naziv Zetska banovina, u proširenim administrativnim granicama. Svoju novu afirmaciju, Crna Gora i Crnogorci iznova su doživjeli tokom Drugog svjetskog rata, kada postaje središte jednog od najjačih uporišta antifašističkog pokreta u Evropi. U Crnoj Gori je 1941. godine podignut najmasovniji opštenarodni ustanak u porobljenoj Evropi. Crnogorci su značajno učestvovali i u cjelokupnom jugoslovenskom antifašističkom pokretu. Poslije 1945. godine, i stvaranja socijalističke Jugoslavije, na čijem se čelu više od tri decenije nalazio Josip Broz Tito, u potpunosti je uvažena crnogorska državna i nacionalna posebnost. To je bilo i vrijeme do tada najvećeg društveno-ekonomskog i kulturnog napretka Crne Gore u njenoj istoriji.

U vrijeme raspada Jugoslavije (1991.), građani Crne Gore su odlučili da nastave da žive u dvočlanoj federaciji sa Srbijom, koja se ubrzo pokazala neodrživom i nefunkcionalnom. Zbog toga od 1997. godine započinje proces distanciranja od beogradskog režima i obnove državne nezavisnosti Crne Gore, uz odlučniju posvećenost demokratskim reformama, dobrosusjedskoj saradnji i evropskim i evroatlantskim integracijama. Crnogorska vlast, na čijem je čelu premijer Milo Đukanović, na osnovu Beogradskog sporazuma kojim je stvorena Državna zajednica Srbija i Crna Gora, uz pokroviteljstvo Evropske unije, uspjela je da stvori uslove da 2006. godine bude organizovan referendum o državnoj nezavisnosti.

Referendum je održan 21. maja 2006. godine, i na njemu je apsolutna većina građana Crne Gore (55,5%) podržala obnovu crnogorske nezavisnosti. EU je propisala za Crnu Goru jedinstvene uslove referenduma, do tada nepoznate u demokratskoj praksi Evrope. Crna Gora je postala prva država u dugoj istoriji Balkana stvorena mirnim, demokratskim putem, po najvšim evropskim standardima.